Evrendeki Altın Oluşumu: Manyetarlar ve Nötron Yıldızları

CNN International’ın haberine göre, arşiv uzay görevi verilerinde keşfedilen bir sinyale dayanan yeni bir araştırma, evrendeki altın oluşumuyla ilgili önemli bir ipucu sunabilir: Manyetarlar veya yüksek derecede manyetize nötron yıldızları.

Bilim insanları, evrenin oluşumundan 13,8 milyar yıl önce hidrojen, helyum ve hatta az miktarda lityum gibi hafif elementlerin var olduğuna inanıyorlar.

Daha sonra patlayan yıldızlar, ağır elementlerin, özellikle de demirin evrene yayılmasını sağladı. Ancak altın gibi daha ağır elementlerin evrende dağılımı bilim insanları için hala bir gizem olmaya devam ediyor.

Columbia Üniversitesi’nde fizik doktora öğrencisi olan ve The Astrophysical Journal Letters’da yayınlanan çalışmanın baş yazarı Anirudh Patel, “Bu, evrendeki karmaşık maddenin kökeni açısından oldukça temel bir soru. Bu aslında çözülmemiş eğlenceli bir bulmaca” dedi.

Önceden, kozmik altın üretimi sadece nötron yıldızı çarpışmalarıyla ilişkilendiriliyordu.

Uzaydaki Altın “Fabrikaları”

2017’de, gökbilimciler iki nötron yıldızı arasındaki çarpışmayı gözlemlediler. Bu olay, uzay-zamandaki yerçekimi dalgaları ve gama ışını patlamasından gelen ışık gibi olguları da beraberinde getirdi. Bu çarpışma sonucunda altın, platin ve kurşun gibi ağır elementler oluştu. Bu tür çarpışma olaylarına kilonova adı veriliyor ve uzaydaki altın “fabrikalarına” benzetiliyor.

Louisiana Eyalet Üniversitesi’nden astrofizikçi Eric Burns, çoğu nötron yıldızı birleşmesinin son birkaç milyar yılda gerçekleştiğine inanıldığını söylese de, NASA ve Avrupa Uzay Ajansı teleskoplarından elde edilen 20 yıllık veriler, evrenin bebeklik döneminde magnetarlardan kaynaklanan patlamaların altın oluşumu için farklı bir yol sağlayabileceğini gösteriyor.

“Yıldız Depremleri”

Nötron yıldızları, patlayan yıldızların kalıntılarıdır ve çok yoğunlardır. Tek bir nötron yıldızının malzemesi, Dünya’da 1 milyar ton ağırlığında olabilir. Manyetarlar ise son derece parlak nötron yıldızı türleridir ve inanılmaz güçlü manyetik alanlara sahiptir.

Burns, gökbilimcilerin manyetarların oluşumunu hala tam olarak anlamaya çalıştığını belirterek, ilk manyetarların evrenin başlangıcından yaklaşık 200 milyon yıl sonra veya yaklaşık 13,6 milyar yıl önce ilk yıldızlardan hemen sonra oluştuğunu öne sürdüğünü ifade etti.

Nötron yıldızları zaman zaman “yıldız depremleri” nedeniyle radyasyon patlamaları yaşarlar.

Burns, yıldız depremlerinin depremlere benzer şekilde olduğunu ve yıldızın içindeki stres birikimi sonucunda ortaya çıktığını söyledi.